Antep fıstığı dal güvesi (Kermania pistaciella) Zararlısı ve Mücadele Yöntemleri

Antep fıstığı yüksek besin değeri ve lezzeti ile sofraların vazgeçilmez bir parçasıdır. Ana vatanı Orta Doğu ve Orta Asya olan antep fıstığın bugünkü Özbekistan sınırları içinde kalan bölgede ilk olarak ortaya çıktığı düşünülmektedir. Yaygın olarak İran ve Afganistan arasındaki bölgelerde yetiştirilen antep fıstığının Avrupa’ya, Ortadoğu ve Suriye üzerinden yayıldığı tahmin edilmektedir.

Antep fıstığının günümüzde en büyük üreticisi İran olup, üretimin neredeyse yarısını bu ülke karşılamaktadır. İran’ın hemen ardından gelen ülkeler ise Amerika Birleşik Devletleri ve Türkiye’dir. Antep fıstığı ihracatı 2022 yılında 361 bin ton olarak gerçekleşmiştir. Türkiye 25 bin ton ile üçüncü sırada yer almaktadır.

Ülkemiz, antep fıstığının gen merkezi içerisinde yer aldığı, yabani ağaç miktarı yönünden zengin bir potansiyele sahip olduğu ve toprak ve iklim istekleri bakımından diğer meyve türlerine göre bu tür fazla seçici olmadığı için özel bir konuma sahiptir. 

Antep fıstığı Türkiye’nin Güneydoğu Anadolu bölgesinde ekonomik değeri yüksek olan tarım ürünlerinin başında gelmektedir. Antep fıstığının iklim isteklerini büyük oranda karşılayan geniş alana sahip Güneydoğu Anadolu Bölgesi, Türkiye üretiminin yaklaşık %95’ini oluşturmaktadır. Şanlıurfa, Gaziantep, Siirt, Adıyaman, Kahramanmaraş, Kilis, Batman ve Diyarbakır illeri en çok üretimin gerçekleştiği illerdir. Türkiye’de 2022 yılında 4,1 milyon dekar alanda 239 bin ton antep fıstığı üretimi gerçekleşmiştir. Şanlıurfa 1,6 milyon da alan ve 107 bin ton üretim ile ilk sırada yer almaktadır.

Antep fıstığı üretiminde ekonomik kayba neden olan birçok hastalık ve zararlı vardır. Antep fıstığı yetiştiriciliğinde; ağaç kurumaları, çiçek ve meyve dökümleri iklimsel koşulların seyrine, fizyolojik etkenlere, bahçe içerisindeki erkek ağaçların sayısı ile hastalık etmenleri veya zararlı böcek türlerinin oluşturduğu zarar derecesine göre değişiklik göstermektedir. 

Özellikle zararlı böcek türleri çiçek ve küçük meyve dökümüne neden olan faktörler içerisinde önemli bir yer tutmasının yanı sıra, meyve tutumundan sonra da oluşturduğu zararlar nedeniyle önemli ölçüde verimi düşürmekte, ağacı zayıflatarak bir sonraki yılın mahsulünü olumsuz yönde etkilemektedir. Antep fıstığı dal güvesi (Kermania pistaciella) antep fıstığının en önemli zararlılarından bir tanesidir. 

Tanımı ve Yaşayışı

Kışı sürgün içerisinde geçiren zararlı, ağaçların fizyolojik olarak uyanmaya başladığı Mart - Nisan ayında, dallardan çıkarak dal üzerinde pupa olur.

Nisan ayı ortalarında salkımların oluşmaya başlamasıyla birlikte Antep fıstığı dal güveleri kokondan çıkar ve kelebek olurlar. Erginlerin kanat açıklığı 11-12 mm uzunluğunda olup siyah renkli bir kelebeklerdir. Ön kanatların ucunda 2’şer adet altın sarısı renkli leke vardır. Arka kanatların üzeri hafif kahverengi desenlerle kaplıdır. Ergin uçuşları, nisan ayından mayıs ayı ortalarına kadar sürer. 

Dişiler yumurtalarını sürgün uçlarına veya meyve salkımlarına (cumba) birer adet olmak üzere toplam 33-60 yumurta bırakırlar. Yumurta bırakıldıktan 10 gün sonra açılır. Yumurtadan çıkan ilk larva 0,5 mm’dir. Mart ayı başından nisan ayı ortalarına kadar, bulundukları sürgünden bir delik açarak dışarı çıkan larvalar, çıkış deliğinin birkaç cm çevresinde pupa olurlar. Yılda 1 döl verirler. 

Zarar şekli

Antep fıstığı dal güvesi zararı yumurtadan yeni çıkan larva döneminde gerçekleşir. Larvalar iki ana şekilde zarar verir. Sürgün ucuna bırakılan yumurtadan çıkan larvalar sürgünden galeri oluşturarak gövdeye doğru beslenirler. Larvalar sürgünün en hassas olan uç kısmında dolaşarak büyüme konisine zarar verir. Zarar gören tepe tomurcuğu bir sonraki yılın bahar aylarında bazen yapraklanamaz veya yapraklansa da gelişimi zayıf olur. Yaprağı bulunmayan böyle meyve salkımlarına “kör cumba” adı verilmektedir. Larvaların bulunduğu dallardaki yapraklar ve meyve gözleri dökülür. 

Meyve salkımlarının uç kısımlarından giren larvalar ise meyvenin sapa tutunduğu yerden galeri oluşturur, meyvelerin küçük kalmasına ve iç doldurmamasına neden olurlar. Bu şekilde zarar görmüş salkımda taneler dökülerek, tane seyrekleşmesi meydan gelmekte, bazen de bu salkımlar tamamen kurumaktadır. Larvaların sürgün içinde10 aya kadar canlılığını korurlar.

Antep fıstığı dal güvesi zararlısının doğrudan salkımda beslenmesinden kaynaklanan verim kaybı %5 - %8 arasında iken; dolaylı olarak ise %12 - %15 oranında gerçekleşmektedir. Aynı sezon içerisindeki zarara bağlı belirtiler genellikle antep fıstığı meyvesinin büyümeye başladığı Haziran ve Temmuz ayları arasında gözlemlenir.

Mücadele Yöntemleri

Kültürel önlemler

Antep fıstığı dal güvesinin yan sürgünler üzerinde bulunan pupaları Mart ayı başı - Nisan ayı ortalarına kadar toplanarak yok edilmelidir.

Kimyasal mücadele

Antep fıstığı dal güvesine karşı kimyasal mücadeleye karar vermek için, şubat ayında 10 ağaçtan 100 adet son yıl sürgünü kesilerek kontrol edilir.  Sürgünlerde %10 bulaşma bulunduğunda kimyasal mücadeleye karar verilir. Antep fıstığı dal güvesi mücadelesinde, yumurtadan yeni çıkan genç larvalar, sürgün içindeki asıl beslenme yerlerine girmeden, ilaçlama yapılmalıdır.

Antep fıstığı dal güvesi ile kimyasal mücadelede Ampligo 150 ZC ürünümüzü tercih edebilirsiniz, ürünümüzün söz konusu zararlıya karşı kullanım şekli ve dikkat edilmesi gereken detaylar aşağıdaki gibidir;

Yumurtaların açılma süresi Nisan ayı ortalarından Mayıs ayı sonuna kadar sürmektedir. Birinci uygulama ilk ergin çıkışından bir hafta sonra yapılmalıdır. İkinci uygulama, birinci uygulamayı takiben 15 gün sonra yapılır. 25-30 gün süren yumurta açılma dönemi boyunca ağaçlar ilaçlı bulundurulmalıdır. 

Bu ürün ile bir sezonda 2‘den fazla uygulama önerilmez.