Topraksız (Hidroponik) Tarım Nedir?

Dünyada giderek artan nüfus ve iklim krizi, tarım yapılan toprakların yetersiz kalması ve bu toprakların gıda gereksinimini karşılamayacağı gibi riskleri gündeme getiriyor. Yaşanan bu gelişmeler tarım sektörü için gelişen teknolojiyle birlikte farklı yaklaşımlar ve yöntemler ortaya koymuştur. İşte bu yöntemlerden biri de topraksız tarımdır. Aslında kökenleri 1600’lü yıllara dayansa da topraksız tarım yöntemi son yıllarda popülerliğini artırıyor. 

Topraksız Tarım Nedir?

Topraksız tarım, bitkilerin toprak yerine besin çözeltileri içinde yetiştirildiği bir tarım yöntemidir. Bu yöntemde bitkiler, besin maddeleri, su ve oksijenle zenginleştirilmiş bir ortamda yetiştiriliyor. Bitkiler, besin bulmak için enerji sarf etmiyor, bunun yerine ihtiyacı olan maddelere direkt olarak ulaşıyor. Aynı alanda farklı bitki türleri yetiştirilebiliyor.

Sağladığı su tasarrufu ve verimliliğin yanında hastalık ve zararlı canlıların kontrolü gibi avantajlarıyla dikkat çeken topraksız tarım yöntemi, sınırlı tarım alanları veya kentsel bölgelerde tarım yapma imkanını artırarak, iklim krizinin olumsuz etkilerine karşın gelecekteki gıda üretimi için sürdürülebilir bir seçenek olarak ortaya çıkıyor.

Yeni yaygınlaşan bir yöntem olsa da topraksız tarımın tarihi 1600’lü yıllara dayanıyor. İlk olarak bitkileri oluşturan maddelerin belirlenmesi amacıyla kullanılan yöntem, uzun yıllar sonra 1930’larda tarımsal amaçla uygulanmaya başlandı. Ülkemizde ise ilk defa 1980’lerde araştırma amaçlı kullanılan topraksız tarım yöntemi, 90’lı yıllarda kurulan modern seralarla tarımsal üretimde de kullanılmaya başlandı. Günümüzde ise yaşanan iklim krizi ve tarım alanlarının azalması nedenleriyle verimli ve yenilikçi bir yöntem olarak öne çıkıyor.

Topraksız tarım sistemleri nelerdir ve nasıl yapılır?

Tarımsal üretimde yeni bir yaklaşım olan topraksız tarım yöntemi, kontrollü bir şekilde birçok ortamda gerçekleştirilebiliyor. Büyük bir serada sistemler kurulup çalışmalar yapabilir, aynı zamanda evinizde, kendi bahçenizde veya bir odanızda topraksız tarım aktivitelerine vakit ayırabilirsiniz. Bitkiyi ve ihtiyacı olan kaynakları bilmek, uygun ortamı oluşturmak topraksız tarımda bitki yetiştiriciliği için yeterlidir. Sağladığı avantajlardan dolayı geleneksel tarıma bir alternatif olarak görülen topraksız tarımın birkaç farklı yöntemi bulunuyor. İşte en yaygın olarak kullanılan topraksız tarım yöntemleri:

Hidroponik sistem

Durgun su kültürü olarak da adlandırılan bu sistemde su ortamında yetiştiricilik yapılmaktadır. Bitkiler, su içinde çözünmüş besinlerin birleşimi olan bir besin solüsyonunda yetiştiriliyor. Kökler, besin çözeltisi içinde veya nemli bir ortamda tutulan bir destek malzemesi üzerinde büyüyor. İlk kullanılan topraksız tarım tekniği olan bu sistemde bitkiler, doğru oranda su, besin ve oksijen alarak gelişimini sürdürüyor. Hidroponik sistem, çoğunlukla kapalı ortamlarda kullanılıyor.

Aeroponik Sistem

Havayla üretim tekniği kullanılan bu sistemde bitkiler, kökleri nemli bir ortamda askıda olacak şekilde yetiştiriliyor. Böylece bitkinin oksijene erişimi daha da kolaylaştırılıyor. Gerekli olan besinler ve su, köklere püskürtme veya sisleme yöntemiyle veriliyor. NASA’nın uzayda bitki yetiştirme amacıyla yaptığı araştırmaların sonucunda ortaya çıkan bu yöntem, sağlıklı bitkiler yetiştirmekte kullanılan öncü sistemlerden biridir.

Akuaponik sistem

Akuaponik sistemde hidroponik bitki yetiştirme yönteminde olduğu gibi su ortamı kullanılıyor ancak bu sistemin farkı akvaryumda balık yetiştirme sistemi birlikte çalışması. Bu sistemde, bitkiler su içinde yetiştirilirken balıklar da aynı su içinde besleniyor. Balık yetiştiriciliğinden elde edilen besleyici zengin su, bitkiler için doğal bir besin ve gübre kaynağı olurken, bitkilerde balıkların oluşturdukları atıklardan suyu arıtmaya yardımcı olurlar. Böylece, bitkilerin büyümesi için gerekli besinler sağlanırken, balıkların suyu da temizlenmiş oluyor. Bu özelliğiyle Akuaponik sistem, besin döngüsünün geri dönüşümünü sağlayarak sürdürülebilir bir tarım sistemi sunuyor. Bu yöntemde su tasarrufu sağlanırken, kimyasal gübre kullanımı azalıyor ve sağlıklı, organik ürünler elde edilebiliyor.

Topraksız tarımın avantajları nelerdir?

Topraksız tarım, geleneksel tarıma göre birçok avantaj sağlıyor. Bu avantajlar son yıllarda bu yönteme olan ilginin artmasına sebep olmuştur. Topraksız tarımın avantajları şu şekilde sıralanabilir:

•  Geleneksel tarım yöntemlerine göre daha az su kullanıyor. Topraklı üretimde ihtiyaç duyulan suyun %10’u kadar su ile üretim yapılabilir. Böylelikle su tasarrufu sağlanırken su kaynakları da daha verimli kullanılıyor.

• Topraksız tarım yöntemi ile birim alandan alınan verim daha yüksektir. Dikey tarım sistemleri kullanılarak daha fazla bitki aynı alanda yetiştirilebiliyor. Topraksız tarım, sınırlı alanlarda bile bitki yetiştirme imkânı sunarak önemli bir avantaj sağlıyor.

• Bitki hastalıklarının kontrolü konusunda avantaj sağlar. Toprak olmaması ve kontrollü sistemlerin kullanılması topraktan kaynaklanan bazı hastalık ve zararlıların bitki yetiştiriciliğindeki etkisini en aza indirir.

• Bitkilere ihtiyaç duydukları besin maddeleri doğru oranda ve zamanında sağlanabiliyor. Bu sayede de bitkilerin daha sağlıklı büyümesi ve bitkilerden daha çok verim alınması mümkün oluyor.

• Toprak işleme olmadığından ayrıca bir işçiliğe ihtiyaç yoktur. Bu da işçilik maliyetleri en aza indirir.

• Kapalı ortamlarda üretim yapılabildiğinden yağmur, fırtına, don, sel gibi olumsuz hava olaylarından etkilenmez, kayıplar önlenir.

• Mevsim koşullarına daha az bağımlı olan topraksız tarım yöntemleri, sezonluk bağımlılığı da azaltabiliyor. Böylece, yıl boyunca sürekli bitki üretimi mümkün hale gelebiliyor.

Topraksız Tarım ile Hangi Ürünler Yetiştirilebilir?

Topraksız tarımda pek çok bitki türü yetiştirilebilir. Topraksız tarımdaki araştırmalar ve yöntemler her geçen gün artarak devam ettiğinden, üretimi yapılacak bitki türleri de zamanla artacaktır.

Topraksız tarımda en çok tercih edilen bitkiler şunlardır; çilek, domates, salatalık, kavun, karpuz, biber türleri ve maruldur. Bunların dışında seralarda yetiştirilebilen sebzeler ve kesme çiçek türlerinin çoğu topraksız tarım ile yetiştirilebilmektedir.

Topraksız tarım, sağladığı yenilikler ve avantajlar ile geleceğin önemli tarımsal yöntemlerinden biri olarak görülüyor. Su tasarrufu, daha kontrollü besin yönetimi, yüksek verimlilik, tarım alanı kısıtlamalarının ortadan kalkması ve hastalık ve zararlı kontrolü gibi avantajları sayesinde sürdürülebilir tarım için umut verici bir seçenek olarak değerlendiriliyor. Topraksız tarım yöntemlerinin yaygınlaşmasıyla birlikte tarımsal üretimdeki verimliliğin artması, iklim krizinin olumsuz etkilerinin azaltılması ve gelecekteki gıda güvencesinin sağlanabilmesi amaçlanıyor.